علائم خرابی دسته موتور با دلایل و راهکارها

دسته موتور یکی از همون قطعاتیه که تا خراب نشه کسی دنبالش نمی‌ره، ولی نقشش توی راحتی و سلامت ماشین واقعا حیاتیه. این قطعه جلوی تکون‌های شدید موتور رو می‌گیره تا هم به قطعات اطراف آسیب نرسه، هم لرزش‌ها وارد کابین نشه و اعصابتو خورد نکنه. حالا چون اهمیتش بالاست، خرابی‌ش هم دردسرسازه. دقیقا همین‌جاست که خیلی‌ها می‌پرسن؛ علائم خرابی دسته موتور چیه و از کجا بفهمیم وقت تعویضش رسیده؟ تو ادامه، قراره خیلی واضح، تک‌تک نشونه‌هایی که می‌تونن خبر از خرابی این قطعه بدن رو برات توضیح بدم.

دسته موتور چیست و دقیقا چه کاری انجام میده؟

دسته موتور همون قطعه‌ایه که موتور رو مثل یه نگهدارنده‌ قوی و قابل‌اعتماد، محکم سرجاش نگه می‌داره تا موقع کار کردن تکون‌های اضافه نداشته باشه. توی اکثر ماشین‌ها سه یا چهار تا دسته موتور داریم که یکی‌شون مخصوص نگه‌داشتن گیربکسه و بقیه هم موتور رو مهار می‌کنن. ساختارش هم این‌طوریه که یک طرف دسته موتور به بدنه یا شاسی ماشین وصل میشه و طرف دیگه‌اش به خود موتور پیچ میشه. این اتصال باعث میشه موتور حتی وقتی تحت فشار کار می‌کنه، از جاش نپره و تکون‌های اضافی نداشته باشه. مهم‌تر از همه، دسته موتور کمک می‌کنه لرزش‌ها وارد کابین نشن و اعصاب راننده و سرنشین‌ها خرد نشه.

حالا چون خیلی‌ها دنبال این هستن که بدونن علائم خرابی دسته موتور چیه و از کجا باید فهمید این قطعه دیگه درست کار نمی‌کنه، بهتره بدونی که شناخت وظیفه اصلی دسته موتور اولین قدم برای تشخیص خرابی‌شه. تو ادامه می‌تونم کامل برات توضیح بدم که چه نشونه‌هایی هشدار میدن وقتشه به فکر تعویضش باشی.

مهم‌ترین علائم خرابی دسته موتور که نباید ازشون غافل شی

با اینکه تعداد و نوع دسته موتور توی ماشینای مختلف فرق داره، اما علائم خرابی دسته موتور تقریبا تو همه‌ی مدل‌ها مثل پراید، سمند، پژو پارس، 405 و… خیلی شبیه هم هست. مهم‌ترینشون ایناست:

لرزش‌ها و تکون‌های شدید مخصوصاً موقع گاز دادن یا تیک‌آف

وقتی دسته موتور آسیب می‌بینه، دیگه اون توان قبلی برای مهار لرزش‌ها رو نداره. در نتیجه‌، تکون‌های موتور مستقیم می‌رسن به بدنه، فرمون و حتی صندلی‌ت. این لرزش‌ها معمولا وقتی شتاب می‌گیری، ترمز تیز می‌کنی یا تو پیچ‌ها هستی، چند برابر حس میشه و دقیقا همونجاست که باید به خرابی دسته موتور شک کنی.

سروصدای غیرعادی و افت عملکرد

یکی از واضح‌ترین نشونه‌هایی که نمیشه نادیده گرفت، سروصدای عجیب‌وغریبیه که از سمت موتور میاد. این صداهای غیر عادی موتور، معمولا نشونه اینه که دسته موتور دیگه اون استحکام لازم رو نداره و نمی‌تونه تکون‌های موتور رو کنترل کنه. همین موضوع باعث میشه قطعات داخلی موتور یا حتی بدنه موتور به بخش‌های اطراف برخورد کنن و یه صدای «تقه» یا ضربه‌مانند ایجاد بشه. اگه موقع روشن کردن ماشین یا گاز دادن یه صدای تقه‌ خشک می‌شنوی، احتمالش خیلی زیاده که دسته موتور دیگه کارایی قبلی رو نداره. این صداها معمولا وقتی موتور تحت فشار باشه بیشتر هم میشن و کاملا قابل تشخیصن.

کاهش راندمان و قدرت موتور به‌طور محسوس

وقتی دسته موتور آسیب می‌بینه و موتور مدام توی جای خودش می‌لرزه، بخشی از توان موتور عملاً هدر میره. نتیجه‌اش میشه کم شدن شتاب ماشین و این که ماشین مثل همیشه تند و تیز گاز نمی‌خوره. حتی مصرف سوخت هم ممکنه بالا بره، چون موتور برای جبران لرزش‌ها و تکانه‌های اضافی باید بیشتر از قبل تلاش کنه. البته این نشونه‌ها لزوماً فقط به خرابی دسته موتور مربوط نیستن، ولی وقتی کنار چند مورد دیگه قرار می‌گیرن، احتمال خرابی دسته موتور خیلی زیاد میشه.

نشتی روغن خودرو

وقتی دسته موتور آسیب می‌بینه و دیگه نمی‌تونه لرزش‌های موتور رو جمع‌وجور کنه، تکون های شدید موتور ممکنه به مسیر عبور روغن هم فشار بیاره. این لرزش‌ها گاهی باعث شل شدن اتصالات، ترک برداشتن شیلنگ‌های روغن یا حتی ضربه خوردن بخش‌های اطراف بلوکه موتور میشن. در نتیجه‌، نشتی روغن موتور که یکی از مهم‌ترین و دردسرسازترین علائم خرابی دسته موتور به‌حساب میاد.

البته این مشکل می‌تونه دلایل دیگه‌ای هم داشته باشه مثل خرابی کاسه‌نمد یا نشتی از فیلتر روغن؛ اما وقتی نشتی همراه با لرزش و سروصدای غیرعادی باشه، تقریباً میشه مطمئن بود که پای دسته موتور وسطه. اما گاهی وقتا تمام این نشتی‌ها و سروصداها فقط یه پیام واضح دارن؛ زمان تعویض روغن موتور رسیده. 

در چنین شرایطی بهتره سراغ یه جای مطمئن بری. مثلا از ازکی سرویس می‌تونی خیلی راحت بهترین روغن‌موتورها رو با تنوع بالا انتخاب کنی. کارشناس حرفه‌ای به محل تون میاد و روغن ماشین رو با روغن و فیلتر انتخابی خودتون تعویض می‌کنه.

پوسیدگی و ترک‌خوردگی دسته موتور

گاهی لازم نیست منتظرلرزش ماشین یا سروصدای تقه‌تقه بمونی؛ بعضی از علائم خرابی دسته موتور کاملاً با چشم قابل تشخیص هستن. دسته موتور هم مثل هر قطعه دیگه‌ای یه عمر مفید داره و بعد از مدتی فرسوده میشه یا بر اثر فشار و ضربه آسیب می‌بینه. اگه روی دسته موتور هر نوع ترک، خوردگی، تاب برداشتن یا پوسته‌پوسته شدن بخش‌های لاستیکی دیدی، بدون که اینا از جدی‌ترین هشدارها هستن.

 وقتی لاستیک خشک میشه یا ترک می‌خوره، دیگه نمی‌تونه ارتعاشات موتور رو جذب کنه و خیلی زود باعث بروز لرزش‌های شدید، سروصدای اضافی و حتی آسیب به قطعات اطراف میشه. تو این حالت بهترین کار اینه که قبل از اینکه مشکلات بزرگ‌تری پیش بیاد، دسته موتور رو تعویض کنی.

اصلی‌ترین دلایلی که باعث خراب شدن دسته موتور میشن!

وقتی صحبت از علائم خرابی دسته موتور میشه، خوبه بدونیم این مشکلات از کجا شروع می‌شن و چه چیزهایی باعث میشن دسته موتور زودتر از موعد عمرش تموم بشه. چند تا دلیل مهم وجود داره که نقش پررنگی در فرسودگی یا آسیب‌دیدن این قطعه دارن:

نصب اشتباه یا غیراصولی دسته موتور

نصب دسته موتور اصلاً کار ساده‌ای نیست و اگه درست سرجاش بسته نشه، سریع‌تر از چیزی که فکر می‌کنی آسیب می‌بینه. وقتی نصب اشتباهی انجام بشه، دسته موتور با قطعات اطراف برخورد می‌کنه، سایش غیرعادی پیدا می‌کنه و خیلی زود خراب میشه. برای همین همیشه بهتره این کار رو بسپری به یه مکانیک حرفه‌ای تا از همون روز اول خیالت بابت نصب درستش راحت باشه.

فرسودگی طبیعی و پایان عمر مفید قطعه

یکی از رایج‌ترین دلایل بروز علائم خرابی دسته موتور همین کهنگی و گذر زمانه؛ دسته موتور بخش‌های لاستیکی داره که به مرور خشک می‌شن، خاصیت ارتجاعی‌شون رو از دست می‌دن و زیر فشار موتور ترک‌های ریزی توشون ایجاد میشه. هرچی این ترک‌ها بیشتر بشه، توان جذب لرزش کم میشه و حتی ممکنه مایع داخل دسته موتورهای هیدرولیکی هم نشت کنه. اینجاست که لرزش‌ها زیاد میشه و سروصداها شروع میشه و عملاً بهت اعلام می‌کنه وقت تعویضشه.

رانندگی نامناسب و رفتار اشتباه با کلاچ و دنده

خیلی وقتا خودمون ناخواسته کاری می‌کنیم که دسته موتور زودتر خراب شه؛ مثلا فشار آوردن اضافه به دنده‌ها، ول کردن ناگهانی کلاچ، تیک‌آف‌های سنگین یا حتی حرکت‌های عصبی پشت فرمون باعث می‌شن موتور تکون‌های شدیدتری بخوره. این ضربه‌ها مستقیم به دسته موتور منتقل میشه و به مرور زمان باعث فرسودگی یا پارگی بخش‌های لاستیکی میشه.

تصادف‌های سنگین یا ضربه‌های شدید

حتی اگه ماشین از بیرون خیلی آسیب ندیده باشه، یه تصادف سنگین می‌تونه دسته موتور رو جا‌به‌جا، کج یا حتی پاره کنه. چون دسته موتور دقیقا نقش نگهدارنده موتور رو داره، هر ضربه‌ی ناگهانی ممکنه پایه‌هاشو شل کنه و چند وقت بعد خودش رو با لرزش و سروصدای غیرعادی نشون بده.

نشت روغن موتور و آسیب به قسمت‌های لاستیکی

روغن موتور اگه روی دسته موتور بریزه، به مرور باعث نرم شدن و خوردگی بخش‌های لاستیکی میشه. وقتی لاستیک خاصیت خودش رو از دست بده، دیگه نمی‌تونه ارتعاشات رو کنترل کنه و خیلی زود نشونه‌های خرابی مثل لرزش شدید، سروصدای تقه‌تقه و تکانه‌های غیرعادی ظاهر میشن. پس هر جا دیدی روغن اطراف دسته موتور جمع شده، اینو یه هشدار جدی بدون.

چطور سلامت دسته موتور رو خودت بررسی کنی؟

اگه می‌خوای قبل از اینکه مشکلات جدی پیش بیاد، وضعیت دسته موتور رو چک کنی و دنبال علائم خرابی دسته موتور باشی، یه روش ساده هست که خودت می‌تونی انجامش بدی. لازم نیست کار سخت یا ابزار عجیب غریبی داشته باشی، فقط یه چراغ قوه کافیه.

• مرحله اول؛ بررسی هنگام روشن بودن موتور: ماشین رو روشن کن، ترمز دستی رو بکش و بذار موتور در حالت کار باقی بمونه؛ حالا با چراغ قوه دسته موتور رو نگاه کن. اگه دیدی دسته موتور حرکت می‌کنه یا لرزش شدیدی داره، این نشونه واضحه که احتمالا نیاز به تعویض داره.
• مرحله دوم؛ بررسی پس از خاموش شدن موتور: ماشین رو خاموش کن و اجازه بده موتور خنک بشه؛ بعد دوباره دسته موتور رو با دقت نگاه کن. دنبال ترک‌ها، شکستگی‌ها یا ساییدگی‌های لاستیکی باش؛ هرگونه ترک یا پوسته‌پوسته شدن نشونه واضحی از خرابی دسته موتور است و نباید دست کم گرفته بشه.
• مرحله سوم؛ بررسی پیچ و مهره‌ها: پیچ‌ها و مهره‌هایی که دسته موتور رو محکم می‌کنن هم باید بررسی بشن. مطمئن شو هیچ کدوم شل یا لق نشده باشن، چون حتی یه پیچ شل می‌تونه باعث لرزش شدید موتور و بروز دیگر علائم خرابی دسته موتور بشه.

این روش بهت کمک می‌کنه قبل از اینکه مشکلات بزرگ‌تر سراغت بیاد، وضعیت دسته موتور رو تشخیص بدی و به موقع اقدام کنی.

مقایسه علائم خرابی دسته موتور در خودروهای اتوماتیک و دنده‌ای

وقتی دنبال علائم خرابی دسته موتور می‌گردیم، خوبه بدونیم بسته به نوع گیربکس، بعضی نشونه‌ها شدت یا زمان بروز متفاوتی دارن. در ادامه، مهم‌ترین تفاوت‌ها و شباهت‌ها بین خودروهای اتوماتیک و دنده‌ای رو برات توضیح دادم:

علائم خرابی دسته موتور	خودرو اتوماتیک	خودرو دنده‌ای
ارتعاشات غیرعادی	خرابی دسته موتور ممکن است باعث لرزش‌های شدید، مخصوصاً هنگام شتاب‌گیری یا توقف شود.	لرزش‌ها در خودروهای دنده‌ای هم دیده می‌شود، به ویژه هنگام تعویض دنده یا حرکت آرام.
صدای ناهنجار از موتور	صدای ضربه‌ای یا خرخر هنگام حرکت ممکن است ناشی از جابجایی موتور باشد.	صدای مشابه در دنده‌ای‌ها هم وجود دارد و معمولاً هنگام تعویض دنده بیشتر شنیده می‌شود.
کاهش شتاب خودرو	خرابی دسته موتور می‌تواند کاهش شتاب و افزایش زمان تسریع خودرو را ایجاد کند.	باعث کاهش شتاب و تأخیر در حرکت خودرو می‌شود.
لرزش یا تکان هنگام تعویض دنده	ممکن است هنگام تعویض دنده‌ها لرزش شدیدی حس شود، مخصوصاً وقتی موتور تحت فشار است.	تکان یا لرزش هنگام تعویض دنده شایع است، چون موتور موقع تعویض دنده غیرعادی جابجا می‌شود.
مشکل در حرکت روان خودرو	انتقال قدرت از موتور به چرخ‌ها ممکن است به‌طور غیرعادی مشکل پیدا کند و حرکت خودرو روان نباشد.	حرکت خودرو غیرطبیعی و تکه‌تکه می‌شود، به ویژه هنگام شتاب‌گیری یا تعویض دنده.
نشت مایعات	ممکن است منجر به نشت روغن گیربکس یا مایعات سیستم انتقال قدرت شود.	ممکن است باعث نشت روغن یا مایعات از سیستم گیربکس شود.
حرکت غیرعادی موتور	موتور ممکن است به‌طور غیرعادی جابجا شود و حرکت ناپیوسته داشته باشد.	حرکت غیرعادی موتور مشاهده می‌شود، به‌ویژه هنگام فشار به پدال گاز.
صداهای غیرعادی هنگام حرکت	صداهای عجیب از موتور یا گیربکس ممکن است ناشی از خرابی دسته موتور باشند.	صدای غیرعادی به خصوص هنگام شتاب‌گیری یا تعویض دنده ممکن است شنیده شود.

 

این مقایسه بهت کمک می‌کنه بفهمی کدوم نشونه‌ها مختص نوع گیربکس هستن و کدومشون مشترکن، تا سریع‌تر بتونی علائم خرابی دسته موتور رو تشخیص بدی و به موقع اقدام کنی.

جمع‌بندی

دسته موتور یکی از همون قطعاتیه که شاید کمتر بهش توجه بشه، ولی نقش حیاتی تو خودرو داره. این قطعه موتور رو محکم سر جاش نگه می‌داره و تکان‌ها و لرزش‌های شدید رو مهار می‌کنه تا هم به موتور آسیب نرسه، هم حرکت خودرو نرم و راحت بمونه. اما خب، به دلایل مختلف مثل فرسودگی، رانندگی پر فشار، نصب نادرست یا حتی تصادف، دسته موتور می‌تونه آسیب ببینه. اگه بهش بی‌توجهی کنی، نه تنها خودش خراب میشه، بلکه ممکنه به قطعات دیگه موتور هم آسیب بزنه و هزینه و دردسر بیشتری برات درست کنه. اگه نشونه‌های خرابی رو پیدا کردی، وقتش رسیده که دسته موتور رو تعویض کنی تا ماشینت هم سلامت بمونه و هم حرکتش نرم و بی‌دردسر ادامه پیدا کنه.